Ukrayna Savaşı, Çin ile Rusya’nın Batı’ya karşı saflarını sıklaştırdı

Savaşın başlamasının yıldönümünün yaklaştığı günlerde Pekin ve Moskova’da, Çin ve Rusya’nın, “stratejik işbirliğini ve uyumu sürdüreceği” ve “uluslararası alanda hegemonya ve cepheleşmeye karşı birlikte uğraş edeceği” iletileri öne çıktı.

Aradan geçen bir yılda Çin, Ukrayna’daki savaşta Rusya’yı desteklediği izlenimini vermekten kaçınırken, ABD ile artan jeo-stratejik rekabet ve bölgesel tansiyonlar, Pekin idaresini, “ortak düşman” algısıyla benzeri meydan okumalarla karşı karşıya olan Moskova ile yakınlaşmaya sevk etti.

ABD ve Batı ile rekabetinde Rusya üzere bir gücün takviyesini kaybetmek istemeyen Çin, Moskova ile “ittifak” içinde olmadığını sıkça vurgulasa da Ukrayna’daki savaş boyunca izlediği tavırla “saflaşma” manzarası verdi.

Çin, Rusya’ya savaş boyunca iki ülkenin daimi üyesi olduğu Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu başta olmak üzere milletlerarası alanda diplomatik ve telaffuz seviyesinde takviye verirken Batı’nın Rusya’ya yönelik ekonomik yaptırımlarının akabinde Moskova ile Pekin ortasındaki ticaret hacminin bilhassa güç alanında arttığı gözlendi.

“LİMİTSİZ DOSTLUK”

Çin Devlet Lideri Şi Cinping ile Rus mevkidaşı Vladimir Putin’in geçen yıl savaşın başlamasında çabucak evvel, 4 Şubat 2022’de, Rus önderin Pekin Kış Olimpiyatları için Çin’e yaptığı ziyaretteki görüşme, Pekin’in kısa mühlet sonra başlayacak savaşta izleyeceği tavrının işareti olarak yorumlandı.

İki önderin, görüşmenin akabinde, “Çin ile Rusya ortasındaki dostluğun limiti olmadığına” vurgu yapan ortak açıklaması, Pekin’in, 20 gün sonra, Olimpiyatlar’ın sona ermesinin çabucak akabinde başlayan askeri operasyonlardan “önceden haberdar olduğu” ve “örtülü onay verdiği” yorumuna yol açtı.

Çin, Ukrayna savaşının başlamasının akabinde ülkenin tarafsızlığını vurgulayarak, ihtiyatlı bir tavır izledi, sorunun barışçı tekniklerle çözülmesi davetinde bulundu.

Çin sözcüleri, bir yandan “tüm ülkelerin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne hürmet gösterilmesi” gerektiğini söylerken, başka yanda Rusya aleyhine “işgal” ve “saldırı” sözcüklerini ve kınama manasına gelecek sözleri kullanmaktan kaçındı.

Öte yandan sözcüler, “tüm ülkelerin yasal güvenlik kaygılarına hürmet gösterilmesi” talebini lisana getirerek Rusya’ya telaffuz seviyesinde dayanak verdi.

NATO’nun Avrupa’daki genişlemesini eleştiren Çin, ABD’yi çatışmayı kışkırtmakla suçlayarak bu söylemi destekledi.

BM Genel Şurası’nın kınama kararında “çekimser” oy kullanan Çin, müdahalenin akabinde Rusya’nın aksiyonunu direkt kınamayan az sayıdaki ülke ortasında yer aldı.

EKONOMİK İLİŞKİLER

Çin, bir yandan Batı’nın Rusya’ya yönelik ekonomik yaptırımlarına unsur seviyesinde karşı çıkarak katılmazken, yaptırımların Avrupa ile Rusya ortasındaki alışverişleri kısıtlamasıyla taraf değiştiren ticaretten yarar sağladı.

İki ülke ortasındaki ticaret hacmi, 2022’de evvelki yıla nazaran yüzde 29,3 aratarak 190,3 milyar dolarak ulaştı. Bu devirde Çin’in Rusya’dan ithalatı yüzde 43, ihracatı yüzde 12,8 arttı.

Dünyanın en büyük güç tüketicisi ve ithalatçısı pozisyonundaki Çin, son 5 yılda petrol ithalatının yaklaşık yüzde 70’ini, doğal gaz ithalatının ise yaklaşık yüzde 40’ını Rusya’dan karşıladı.

Çin’in, 2022’de Rusya’dan ithal ettiği ham petrol ölçüsü yüzde 8, ithalatın nakdî büyüklüğü ise yüzde 44 arttı. Çin, yaptırımlardan etkilenen Rusya’dan indirimli petrol alma avantajını kullansa da Ukrayna Savaşı nedeniyle global petrol fiyatlarının artması, enflasyonun ve faizlerin yükselmesiyle daha büyük bir güç faturasıyla karşı karşıya kaldı.

Çin, savaş nedeniyle Avrupa-Rusya ortasındaki doğal gazı akışının kesildiği bu devirde alternatif bir adres haline gelmek için teşebbüslerde bulundu. İki ülke, 4 Şubat 2022’de, “Power of Siberia”” boru çizgisine ek olarak yeni bir boru sınırı inşa edilmesi için 30 yıllık tedarik muahedesi imzaladı. Rusya’nın Doğu Sibirya bölgesi ile Çin’in kuzeyi ortasında kurulması planlanan çizginin inşası tamamlandığında yılda 50 milyar metre küpe kadar doğal gaz tedarik edebilecek.

Öte yandan Rusya, bu periyotta Kırım’ın ilhakından sonra 2014’te inşa edilen mevcut çizgi üzerinden Çin’e direkt gaz sağlamaya devam etti. Türkmenistan’ın akabinde Çin’in en büyük ikinci gaz tedarikçisi pozisyonundaki Rusya, ülkeye kara ve deniz yoluyla sıvılaştırılmış doğal gaz da ihraç etti.

SİLAH TAKVİYESİ TARTIŞMASI

Pekin, bir yanda Rusya ile ticari ve ekonomik ilgilerin gelişmesinin artılarından faydalanırken başka yanda milletlerarası yaptırımların Batı ile daha kapsamlı bağları bulunan Çinli şirketleri etkilememesi için temkinli davranarak yaptırımların çerçevesine büyük ölçüde uymaya ihtimam gösterdi.

Çin, bilhassa uçak yedek kesimi üzere kritik sanayi eserlerinin ve silah sistemlerinin satışından kaçındı.

Rusya’nın savaş alanındaki gerileyişi, silah ve mühimmat konusunda yaşadığı sorunlar, Batı’da Çin’in Rusya’ya bu alanda takviye sağlayabileceğine ait kuşku ve telaşları artırdı.

ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, 19 Şubat’ta, Amerikan istihbaratının, Çin’in, Rusya’ya Ukrayna savaşında takviye olmak için silah ve mühimmat sağlamayı değerlendirdiğine dair bilgiler edindiğini ileri sürdü.

Çinli şirketlerin, halihazırda Rusya savunma endüstrisine “öldürücü olmayan” çeşitte takviye sağladığını savunan Blinken, yeni bilgilerin, Pekin’in direkt “öldürücü” nitelikte silah ve mühimmatı da sağlayabileceğini gösterdiğini ileri sürdü.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ve Avrupa Birliği (AB) Dış Alakalar ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de, Blinken’ın argümanlarını yineleyen bir açıklamalarda bulundu.

Borrell, Çin’in Rusya’ya Ukrayna’da kullanması için silah sağlamasının AB’nin “kırmızı çizgisi” olacağını lisana getirdi.

“ÖLDÜRÜCÜ OLMAYAN” TAKVİYE İDDİASI

Merkezi Washington’da bulunan, ulusal güvenlik tehditlerini kıymetlendiren bağımsız kuruluş “C4ADS”, 4 Şubat’ta yayınladığı raporda, Çin devlet şirketlerinin ortalarında sinyal bozucu aletler ve savaş uçağı yedek kesimlerinin bulunduğu eserlerin yaptırım uygulanan Rus savunma şirketlerine sattığı ileri sürüldü.

Raporda, Çin’in Ukrayna Savaşı’nın başlamasının akabinde hem ticari hem de askeri uygulamalarda kullanılabilecek çift fonksiyonlu on binlerce eseri, Ukrayna Savaşı’nın başlamasının akabinde Rusya’ya ihraç ettiği sav edildi.

Ancak argüman edilen alışverişlerin ABD’nin halihazırda yatırım uyguladığı Çin şirketleri ile Rus şirketleri ortasında yapıldığı, büyük kısmının savaşın başlamasından evvelki muahedeler çerçevesinde yapıldığı dikkati çekti.

Çin sözcüleri, savları “dezenformasyon” olarak nitelerken, Ukrayna savaşının en büyük silah kaynağının ABD’nin ve NATO ülkeleri olduğunu, hal böyleyken ABD ve NATO ülkelerinin Çin’i haksız yere karalamasını manidar bulduklarını lisana getirdi.

“ÇİN-RUS İLGİLERİNE BASKIYI KABUL ETMEYECEĞİZ”

Ukrayna sıkıntısının barışçı tahlilinden yana olduğunu savunan Pekin idaresi, ABD’nin büyük bir ülke olarak krize siyasi tahlil bulmak yerine “yangına körükle gitmek”le ve “durumdan kar sağlamaya çalışmak”la suçladı.

Çinli yetkililer, Çin-Rus bağlantılarının “ittifak olmadığı”, “cepheleşmeyi amaçlamadığı” ve “üçüncü tarafları amaç almadığını” vurgulayarak, ABD’nin Rusya ile bağları nedeniyle Çin’i suçlamasına ve baskı yapmasına müsaade vermeyeceklerini bildirdi.

Ukrayna Savaşı ne tarafta gelişirse gelişin, Çin’in bir yandan Batı’ya karşı Rusya ile yakınlığını sürdüreceği, öteki yandan ekonomik alakalarını Batı ile bağlarını sarsmayacak bir istikrar içinde yürütmeye çalışacağı öngörülüyor.