Bu mantarın evvel sporları bedene giriyor. Daha sonra içeride büyüyor ve yerleştiği bünyenin zihnini ele geçirmeye başlıyor.
Ta ki denetimini kaybedip daha üst tırmanma muhtaçlığı ile kavrulana kadar.
Asalak mantar, müthiş sona kadar, evvel kurbanını içten içe yiyor ve besin namına içeride ne varsa tüketiyor.
Sonra en sert kaygı sinemasından bile daha rahatsız edici bir finalle üst çıkıyor ve baştan bir vefat filizi olarak fışkırıyor.
Mantarın meyvesi olan bu filiz etraftaki her şeye sporları aktarıyor ve onları da emsal bir zombi sineması finaline mahkum ediyor.
Kulağa kurgu üzere geliyor lakin küf krallığı, bitki ve hayvanlardan farklı olarak, yenilebilir mantarlardan, kabus üzere parazitlere kadar çeşitlilik gösteriyor.
Kordiseps mantarı bir dehşet sineması öznesi değil son derece gerçek.
Aşağıdaki görüntüde, BBC’nin Dünya Gezegeni belgesel serisindeki ünlü sahnede, Sir David Attenborough, Kordiseps mantarının bir karıncayı içten içe ele geçirmesini anlatıyor:
Oyunun ve birebir formda dizinin senaryosunda, Kordiseps mantarı insanlara bulaşıyor ve ortaya çıkan salgın insanlığın büyük ölçüde yıkımına yol açıyor.
Peki yaşadığımız dünyada, Kordiseps yahut diğer bir mantarın neden olabileceği bir salgın mümkün mü?
Londra’daki Tropik Hastalıklar Hastanesi’nde önde gelen mantar uzmanı Dr. Neil Stone, bir mantar salgınıyla başa etmek için büsbütün hazırlıksız olduğumuzu savunuyor.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) geçen yıl Ekim ayında, hayati tehlike yaratan mantarların listesini yayınladı.
Kabarık listede Kordiseps mantarının yer almadığını öğrenmek sizi rahatlatabilir.
Ama neden yok?
Utrecht Üniversitesi’nde bir mikrobiyolog olan Dr Charissa de Bekker, karıncaların zombiye dönüştüğü olayın insanlarda olabileceğini düşünmediğini söylüyor.
Bekker, “Vücut ısımız, birçok mantarın ülkü bir biçimde yerleşip büyümesi için çok yüksek. Bu durum Kordiseps için de geçerli” diyor.
Bekker karıncaların hudut sisteminin ve bağışıklık sisteminin insanlardan çok farklı olduğunun da altını çiziyor.
Parazitik Kordiseps tiplerinin birden fazla, milyonlarca yıl içinde, sadece amaç bir böcek çeşidini enfekte etmekte uzmanlaşmak için evrimleşmişti.
Dr. Bekker, “Bu mantarın bir böcekten bize sıçrayıp enfeksiyona neden olabilmesi çok büyük bir (evrimsel) adım olur” diyor.
Mantar kaynaklı tehditler uzun müddettir reddediliyor.
Mantar uzmanı Dr. Stone, “İnsanlar bunu kıymetsiz bir şey olarak değerlendiriyor” diyor.
Milyonlarca mantar çeşidi içinde sadece çok küçük bir kısmı hastalığa neden olacak nitelikte lakin buna rağmen yılda 1.7 milyon insan, bu sıtmanın üç katı, mantar kaynaklı hastalıklar nedeniyle ölüyor.
KORDISEPSTEN DAHA BÜYÜK TEHDİTLER VAR
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), bir telaş kaynağı olduğunu değerlendirdiği 19 farklı mantar çeşidi açıkladı.
Ölümcül bir muhteşem böcek tipi olan Candida Auris ve önemli yüz yaralanmalarına yol açan Mukormikoz (Kara mantar) bunlardan biri.
Dr. Neil Stone beni Londra’daki laboratuvarına davet ediyor. Bu laboratuvarsa, İngiltere’deki hastalardan alınan örnekler, enfeksiyonlara bir mantarın neden olup olmadığı ile hangi tedavilerin işe yarayabileceğini görmek için tahlil ediliyor.
Dr. Stone ile en önemli mantar tehlikelerinden kimilerini tartışıyoruz.
İlk öznemiz Candida Auris oluyor.
Bu maya tipi bir mantar. Yakınındayken bir bira fabrikası ya da hamur halinde ekmeklerle dolu bir fırın kokusu alabilirsiniz.
Ancak Candida Auris bedene girerse kan, hudut sistemi ve iç organları istila edebilir. Dünya Sağlık Örgütü bu düzeyde bir enfeksiyon durumunda hastaların yarısının hayatını kaybettiğini açıklıyor.
Dr. Stone, “Son 15 yılda ortaya çıkmış bir canavar üzere, lakin artık dünyanın her yerinde rastlanabiliyor” diyor.
İlk olay, 2009 yılında Tokyo’da bir hastada kayıt altına alındı. Mantar hastanın kulağında tespit edildi.
Candida auris mantar önleyici ilaçlara karşı güçlü hatta kimi cinsleri var olan tüm ilaçlara karşı direnç gösteriyor. Bu yüzden de bir harika böcek olarak kabul ediliyor.
Bulaş, temel olarak hastanelerde gerçekleşiyor. Candida Auris, tansiyon aletleri üzere temizlenmesi çok güç yerlere yapışıyor ve tahlil çoklukla hastanelerin bu kısımlarını büsbütün kapatmak oluyor.
Dr Stone, “en tasa verici” mantarlar olarak tanımladığı Candida Auris’in, tedbir alınmazsa tüm sağlık sistemini durduracak kadar bir yayılma mümkünlüğü taşıdığı ikazını yapıyor.
Başka bir öldürücü mantar çeşidi olan Kriptokok neoformans mantarı insanların hudut sistemlerine saldırarak öldürücü menenjite neden olabilir.
‘HIÇ BU KADAR KORKMADIM’
Ellie kendini hasta hissetmeye başladığında, Sid ve Ellie, Kosta Rika’daki balaylarının daha birinci günlerindeydiler.
İlk semptomlar, baş ağrısı ve mide bulantısı olarak ortaya çıktı ve güneşle temasa yoruldu.
Ancak sonra titremeleri ve tüm bedene yayılan nöbetler takip etti. Bir hamağa kundaklanarak, tekneyle birinci yardım alabileceği bir yere götürülmesi gerekti.
O anları bana anlatan Sid, “Daha evvel hiç bu kadar korkmuş ve çaresiz hissetmemiştim” diyor.
Ellie’ye yapılan testler, beyninde şişliği ortaya koydu ve Kriptokok mantarını tanımladı. Neyse ki Ellie tedaviye cevap verdi ve 12 gün teneffüs aygıtına bağlı kaldıktan sonra komadan çıktı.
Ellie o müddette yalnızca çığlık attığını hatırladığını söylüyor.
Gördüğü kabuslarda ise üçüz doğurduğunu, kocasının tüm paralarını kumarda kaybettiğini gördüğünü anlatıyor: “Bu hayaller nedeniyle Sid’e söylediğim birinci şey, her şey buraya kadar oldu.”
Ellie, bir mantarın beşere bu türlü bir şey yapabileceğini “asla” düşünmediğini söylüyor ve “Balayına gideceğin ve orada neredeyse öleceğin aklına gelmiyor” diyor.
Kara mantar olarak da bilinen mukormisetler, deri yiyen Mukormikoz hastalığına neden olur.
Bir bünyeye girdikten sonra da çok süratli yayılıyorlar.
Klinik bilimci Dr. Rebecca Gorton, “Eğer aldığınız bir meyvenin sonraki gün lapaya dönüştüğünü görürseniz, bu, içinde mukor mantarı bulunduğu manasına gelebilir” diyor.
Gorton insanlarda nadiren görüldüğünü lakin çok önemli bir enfeksiyona yol açabildiği ikazını yapıyor.
Kara mantar, bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde tutunan bir fırsatçı.
Yüze, gözlere ve beyne saldırıp, ölümcül olabiliyor yahut insanları önemli formda sakat bırakabiliyor.
Covid salgını sırasında Hindistan’da kara mantar hadiselerinde patlama yaşandı. 4.000’den fazla insan öldü. Bağışıklık sistemlerini zayıflatan Covid ve yüksek şeker hastalığı için alınan steroidlerin, bu mantarın yayılmasına yardımcı olduğu düşünülüyor.
MANTARLARI DAHA FAZLA MI CİDDİYE ALMALIYIZ?
Mantarlar, bakteri yahut virüslerden çok farklı enfeksiyon çeşitleridir. Mantar, öksürme ve hapşırma yoluyla yayılan bakteri ve virüslerin tersine, neredeyse her durumda etraftan alınır.
Hepimiz sistemli olarak mantarlara maruz kalıyoruz lakin tehlikeli cinsler yayılmak için zayıflamış bir bağışıklık sistemine gereksinim duyarlar.
Dr. Stone, mümkün bir mantar pandemisinin, Covid’den farklı gelişeceğini söylüyor.
Stone, etraftaki mantar ölçüsüne, iklim değişikliği, milletlerarası seyahat, tedaviye yapılan yatırım eksikliği üzere faktörler eklendiğinde, bir tehdidin varlığından kelam edilebileceğini kaydediyor.
Mantarlar hepimizi zombiye dönüştürmeyebilir ancak ayak mantarından da daha rahatsız edici sonuçlar doğurabilirler.
