Steve Rosenberg | BBC Rusya Editörü
KREMLİNRusya Devlet Televizyonu’nda üç yıl evvel duyduğum bir şeyi hatırladım.
O periyot, Ruslardan Devlet Lideri Vladimir Putin’in 16 yıl daha iktidarda kalmasına kapı aralayacak anayasa değişikliği teklifine dayanak vermeleri isteniyordu.
Sunucu Putin’i çalkantılı global sularda Rusya gemisinin dümenindeki kaptan olarak tanımlıyordu:
“Rusya bir istikrar vahası, bir inançlı liman. Putin olmasaydı halimiz ne olurdu?”
Ama bu istikrar vahası ve inançlı limanda Kremlin gemisinin kaptanı 24 Şubat 2022’de fırtınalı bir havada denize açıldı ve direkt buzdağına hakikat yol aldı.
Putin’in Ukrayna’yı işgali, Rusya’nın komşusuna vefat ve yıkım getirdi. Rus ordusu büyük kayıplar verdi. On binlerce Rus askerinin hayatını yitirdiği varsayım ediliyor.
Seferberlik buyruğuyla yüz binlerce Rus vatandaşı silah altına alındı. Cinayetten karar giyenler dahil, mahkumlar Ukrayna’ya karşı savaşmaları için cepheye gönderildi.
Bu ortada dünya genelinde besin ve güç fiyatlarını etkileyen savaş Avrupa’yı ve global güvenliği tehdit etmeye devam ediyor.
Titanik boyutlarında devasa meseleler…
Peki Putin neden işgal ve savaş yolunu seçti?
EPASiyasi analist Ekaterina Shulman, “Ufukta 2024 devlet başkanlığı seçimleri var” diyor:
“Seçimden iki yıl evvel Kremlin bir zafer istedi. 2022’de hedeflerine ulaşacaklar, 2023’te de Ruslara şu fikri aşılayacaklardı: Ruslar geminin dümeninde bu türlü bir kaptanları olduğu için çok şanslı. Yalnızca fırtınalı suları aşmakla kalmadı onları yeni ve güçlü kıyılara kavuşturdu. 2024’te de seçim yapılacaktı. Ne yanlış gidebilirdi ki?”
Yanlış varsayımlar ve hesaplar kelam bahsiyle birçok şey yanlış gidebilir.
Kremlin “özel operasyon” ismini verdiği bu işgalin yıldırım süratiyle sonuçlanacağını düşündü. Haftalar içinde Ukrayna Rusya’nın yörüngesine girecekti. Lider Putin, Ukrayna’nın direnme ve karşı koyma kapasitesiyle Batı’nın Kiev’i destekleme kararlılığını hafife aldı.
Rusya başkanı şimdi Ukrayna’nın işgali kararıyla yanlış yaptığını kabul etmedi. Putin, krizi daha da tırmandırma ve eli yükseltme peşinde.
Bu durumda aklıma iki soru geliyor:
Putin birinci yılın sonunda durumu nasıl görüyor ve Ukrayna’da bundan sonraki adımı ne olacak?
Bu hafta bize birtakım ipuçları verdi.
Putin’in Ulusa Sesleniş konuşması Batı aksiliğiyle doluydu. Ukrayna’daki savaştan ABD ve NATO’yu sorumlu tuttu ve Rusya’yı pak taraf üzere gösterdi. ABD ile Rusya ortasında nükleer silahların sonlandırılmasına ait kalan tek muahedeyi (Yeni START-Stratejik Silahların Azaltılması Anlaşması) askıya alma kararıyla Ukrayna’da geri adım atma ve Batı’yla gerginliği sonlandırma niyeti olmadığını ortaya koydu.
Ertesi gün Moskova’daki bir stadyumda Putin cephedeki askerlerle bir ortaya geldi.
Putin, ihtimamla hazırlanan Kremlin yanlısı bu mitingde kalabalığa “tarihi cephelerde” bir savaş verildiğini söyledi ve askerlerin yüreğini övdü.
Sonuç: Kremlin’den bir U-dönüşü beklemeyin. Rusya geri dönmemekte kararlı.
ReutersPutin’in eski iktisat danışmanı Andrey Illarinov, “Direnişle karşılaşmazsa gidebildiği kadar gidecek. Onu askeri direnişten öteki durduracak bir şey yok” diyor.
Peki Putin’le barış müzakeresi yapmak mümkün mü?
Illarinov, Putin’le muahedenin mümkün olduğunu söylüyor:
“Ancak Putin tüm muahedeleri ihlal etti. Bağımsız Devletler Topluluğu’nu kuran muahedeyi, Ukrayna ile Rusya ortasındaki ikili muahedeyi, BM kontratını, 1975 Helsinki Anlaşması’nı Budapeşte Memorandumu’nu vesaire çiğnedi. Yani Putin’in ihlal edemeyeceği bir muahede yok.”
Anlaşmaları ihlal etme konusunda Rusya’nın da Batı’yı suçladığı uzun bir listesi var. Bunun başında NATO’nun 1990’larda verdiği doğuya hakikat genişleme kelamını tutmaması var.
Putin, iktidarınının birinci yıllarında NATO’yu bir tehdit olarak görmediği izlenimini veriyordu.
2000 yılında Rusya’nın bir gün NATO’ya katılma mümkünlüğünü bile dışlamadı.
İki yıl sonra Putin Ukrayna’nın NATO üyeliği perspektifiyle ilgili bir soruya “Ukrayna hâkim bir devlet ve kendi güvenliğini nasıl sağlayacağını belirleme hakkı var” diye yanıtladı. Bunun Moskova’yla Kiev ortasındaki ilgilere gölge düşürmeyeceğinde ısrar etti.
Getty Images2023 yılında ise karşımızda değişik bir Putin var.
Kendisini Kolektif Batı’yı; ülkesini mahvetmek isteyenleri püskürten kuşatılmış bir kalenin başkanı olarak konumlandırıyor.
Konuşmaları, yorumları ve Büyük Petro ve 2. Katerina üzere Rus hükümdarlarına göndermeleriyle Putin kendisini bir formda Rus imparatorluğunu tekrar canlandırmakla yükümlüymüş üzere hissettiği izlenimini veriyor.
Peki bunun Rusya’ya bedeli ne olacak? Putin bir devir ülkesine istikarar getiren önder olmuştu. Lakin bu imajı, artan askeri kayıplar, seferberlik ve ekonomik yaptırımların ortasında değişti. Savaşın başlangıcından bu yana yüzbinlerce Rus ülkesini terk etti.
Savaşın sonucu olarak çok sayıda silahlı küme, Yevgeni Prigozhin’in Wagner kümesi üzere paralı askerler ve bölgesel taburlar ortaya çıktı.
Düzenli ordunun bu kümelerle ilşkisi uyumlu değil. Savunma Bakanlığı’yla Wagner ortasındaki gerginlik, seçkinler ortasındaki çatışmaya işaret ediyor. İstikrarsızlık ve özel ordular tehlikeli bir birleşim.
Moskova merkezli Nezavisimaya Gazeta’nın sahibi ve editörü Konstantin Remçukov, önümüzdeki 10 yıl içinde bir iç savaş tehlikesine dikkat çekiyor:
“Bu şartların ülkenin zenginliğinin tekrar dağıtılması için bir fırsat içerdiğini düşünen çok fazla çıkar kümesi var. İç savaşı önlemek Putin’den çabucak sonra yanlışsız bir kişinin iktidara gelmesiyle mümkün; Seçkinler üzerinde otoritesi olacak ve durumdan yararlanmak isteyenleri devre dışı bırakma kararlılığını sergileyecek bir lider” diyor.
BBCRemçukov’a “Rus seçkinler gerçek kişinin kim olacağını tartışıyorlar mı?” diye soruyorum.
“Sessizce. Kendi ortalarında tartışıyorlar” diye cevap veriyor.
Peki Putin bu çeşit tartışmalar yapıldığını biliyor mu?
Remçukov, “Evet biliyor. Her şeyi biliyor” diyor.
Bu hafta Rusya Parlamantosu’nun alt kanadının lideri “Putin var olduğu sürece Rusya da var olacak” dedi.
Bu bir sadakat sözüydü. Kuşkusuz Rusya var olmaya devam edecek. Fakat Vladimir Putin’in yazgısı tartışmasız bir halde Ukrayna’daki savaşın sonucuna bağlı.
