Bosna Hersek’te 1992-1995’te yaşanan savaş sırasında elektrik üretimi için halk tarafından yapılan küçük hidroelektrik santralleri, Ukrayna’da misal bahtı paylaşan beşerler için umut oldu.
Bosna Hersek’in doğusundaki Gorazde’de yaşayan halk, savaş yıllarındaki acı ve zorlukla çabada kendi ürettikleri hidroelektrik santrallerini Drina Irmağı’na yerleştirerek karanlık gecelere ışık tutarken, bu fikir 30 yıl sonra Ukrayna’da yine hayat buldu.
Konuya ait açıklamada bulunan Bosna-Podrinje Kantonu Başbakanı Edin Culov, Avrupa Birliği (AB) Ofisinin kendileriyle irtibata geçerek, savaş devrinde yapılan santrallere ait görsel ve çizim talep ettiklerini anlattı.
Culov, bir devir Bosna Hersek’te yapılan savaş santrallerinin Ukrayna’da da yapıldığı bilgisini aldıklarını söz ederek, “Savaşta beşerler ellerindeki materyalleri kullanarak santraller yaptı. Umuyorum bu fikir Ukrayna’daki ailelerin de soğuk kış gecelerini aydınlatmaya imkan sağlamıştır.” diye konuştu.
SAVAŞ DEVRİNİN BİRİNCİ ELEKTRIK SANTRALİNİ OTOMOBİL TAMIRCİSİ YAPTI
Bosna Hersek’ten farklı olarak Ukrayna’da seri üretime geçildiğini belirten Culov, “Gorazde’deki savaş periyodunun birinci elektrik santralini merhum Juso Velic yapmıştı. Kendisi otomobil tamircisiydi. Savaşta sağlık ocağındaki yaralıların fener ışığıyla tedavi edildiğini görünce elektrik üretmeye karar vermişti.” sözlerini kullandı.
Culov, o günleri çok âlâ hatırladığını söyleyerek, şöyle devam etti:
“Tüm santraller köprülerin ayağına bağlanırdı. Köprüler nasıl dayandı hala şaşkınım. Bunlar o denli büyük santraller değildi. Günlük personellik. Her vakit bir şeyler eksik olurdu. Üzerine kısım düşerdi, bir yerleri yamulurdu. Elektrik olmadığı için metal, el matkabıyla delinirdi. Irmaktaki su düzeyi de daima değişirdi. Bunların hepsi santralden üretilen elektriği etkilerdi. 350 voltluk bir aygıtı çalıştırdığınızda her şey yanardı.”
SAVAŞ DEVRİ SANTRALLERİ ZORLUK VE GURURUN SEMBOLÜ
Savaşta 15 yaşında olan ve santrallerin imaline yardım eden Mirsad Kadric ise o periyot insanların lazım olan materyalleri kendi konutlarından getirdiklerini anlatarak, “En çok varil ve demir borulara muhtaçlık olurdu. Tekerlekler daha çok ahşaptan yapılırdı. Artık dediğimi mühendisler daha güzel anlayacaktır. O periyot araç redüktörü bulabildiğimiz için çok şanslıydık.” dedi.
Redüktör üzerinde sağlanan dişli sistem sayesinde kablolar üzerinden 20 meskenin ışığının yanabildiğini anlatan Kadric, “Santraller büyük sorumluluk demekti. Her gün gidip denetim ediyorduk. Yükselen ırmak, üzerine düşen ağaç kısımları büyük problemlere neden oluyordu.” diye konuştu.
Kadric, santral tamirinin ise akrobatik hareketler gerektirdiğine işaret ederek, şunları söyledi:
“15 Şubat’ı hiç unutmayacağım. Ben ve kuzenim tekrar santral tamiri için yola çıkmıştık. Drina Irmağı’nın üzerinden botla bozulan santrale gidecektik lakin kıyıdakiler bizi çektikleri ipi gevşetince santralin üzerine çıktık. Bot delindi. Hava sıfırın altında. Suya girip kıyıya ulaştık. 15 Şubat’ta hiçbir neden yokken soğuk suda yıkanmıştım”
Kadric, santrallerin hem güç savaş günlerini anımsattığını hem de büyük bir gurur kaynağı olduğunu kelamlarına ekledi.
