Washington Üniversitesi Yer Bilimleri Kısmı’nda Profesör ve Kuzeybatı Pasifik Sismik Ağı Yöneticisi olan Profesör Harold Tobin, Kahramanmaraş merkezli, 10 ili etkileyen sarsıntıların büyüklüğünü ve yapısını anlattı.
Çocukluğunun 5 yılını Osmanlı araştırmaları yapan babasının doktora periyodunda İstanbul ve Ankara’da geçirdiğini belirten Tobin, üzerinde çalıştığı alanlardan birinin de Anadolu Fay Çizgisi olduğunu lisana getirdi.
Türkiye’nin zelzeleye en yatkın ülkelerden biri olduğunu kaydeden Tobin, Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin gerçek manada çok büyük olduğuna işaret etti.
Tobin, “Bunlar, yalnızca Türkiye’de son yıllarda yaşadığımız en büyük zelzele değil, dünyada da son yüzyılda ya da daha uzun müddettir meskun bölgelerde yaşanan en büyük deprem” yorumunda bulundu.
“DEPREMIN ŞİDDETİ ÖNGÖRÜLENDEN DAHA BÜYÜK”
Tobin, 7,7 büyüklüğündeki birinci sarsıntının yıllardır bilinen bir yarar meydana geldiğini belirtti.
“Bu bölgede zelzeleler bekleniyordu fakat zelzelenin şiddeti öngörülenden daha büyük” diyen Tobin, şunları kaydetti:
“Doğu Anadolu Fay Sınırı’nda bu kadar büyük bir zelzelenin tarihte olduğunu düşünmüyorum. Bu kadar büyük bir sarsıntı, fay sınırında çok büyük bir alana yayıldı. Doğal ki fay çizgisindeki diğer bölgeleri etkileyen artçıları görürüz fakat 9 saat sonra 7,6 büyüklüğünde yaşanan zelzele bu sinirle temaslı lakin büsbütün farklı bir hatta. Bu çizgi da daha evvelce biliniyordu fakat bu kadar büyük zelzeleler bilinmiyordu. Bu ikisinin bir ortaya gelmesi ne yazık ki müthiş bir trajedi. Birinci sarsıntı çok hasara yol açtı ve ikinci aslında hasarlı bölgeleri salladı. Bu, arama kurtarma grupları ve bölgedeki beşerler için hakikaten çok güç bir durum.”
Depremlerin akabinde Anadolu levhasının 3 metre kadar kaydığına ait bilgilere de değinen Tobin, Anadolu’nun iki fay çizgisinin ortasında sıkışmış durumda olduğunu söyledi.
“YÜZLERCE YIL SONRA OLUŞAN BİR ZELZELEDE SANTİMETRİK HAREKETLER, METRELERE DÖNÜŞTÜ”
Tobin, yerin kaymasının arkasındaki bilimsel gerçekleri ise şöyle anlattı:
“Afrika, kuzeye gerçek hareket ediyor, Suudi Arabistan ülkeyi doğuya itiyor, bu da levhaların çok yavaş bir halde hareket etmesini sağlıyor. Bu hareket her yıl santimetrik oluyor lakin bu levhalar fay sınırlarının ortasında sıkışmış durumda. Ağır bir mobilyayı itmeye çalıştığınızda ne olur bilirsiniz, evvel direnir, hareket etmez. Bu, yer kabuğundaki gerginliği oluşturur fakat sonra zelzele olduğunda bir dakika üzere bir müddette tüm gücünü salar. Bu fay sınırlarında birkaç metre hareket meydana geldi. Bu da yüzlerce yıllık levha tektonik hareketlerinin biriken gerginliğiydi. Yüzlerce yıl sonra oluşan bir sarsıntıda santimetrik hareketler, metrelere dönüştü.”
“SİSMOLOJİK ALETLERİN İCADINDAN BU YANA BU TÜRLÜ BİR OLAY GÖRMEDİK”
Ana karalarda sarsıntıların yan yana duran levhaların yanal hareketleriyle oluştuğuna ve Türkiye’deki sarsıntının karakterinin farklı olduğuna işaret eden Tobin, “24 saatten daha kısa bir vakit diliminde 7,7 ve 7,6 kadar büyük bir şiddette zelzelesi son 200 yılda dahi bilmiyorum” dedi.
Tobin, arka arda yaşanan zelzelelerin daha evvel 1940’larda Japonya’da ve 2004 ile 2005’te Endonezya’da görüldüğünü fakat bu sarsıntıların ortasında aylar olduğunu belirterek, “Ancak 24 saatten kısa bir müddet içinde bu kadar büyük iki sarsıntı neredeyse eşi gibisi görülmemiş bir olay. Çok çok uzun vakittir ki varsayımım sismolojik aletlerin icadından bu yana bu türlü bir olay görmedik” ifadelerini kullandı.
Türkiye’deki fay çizgilerinin 500 ila 800 kilometrelere ulaştığının altını çizen Tobin, “Fay çizgisinde bir bölgede sarsıntı olduğunda bir sonraki bölgenin üzerindeki basınç değişiyor. Son 2 günde gördüğümüz de ne yazık ki 7,7 büyüklüğündeki zelzele, yer kabuğundaki basınç dağılımını değiştirdi ve bu da 7,6 büyüklüğünde öbür bir zelzeleye yol açtı. Bu artan baskı fay çizgisindeki öbür bölgelerin durumunu da değiştirebilir. 7,7 ve 7,6’nın hakikaten müthiş olaylar olduğunu biliyoruz ve diğer büyük sarsıntılara yol açmamasını diliyoruz lakin insanların Anadolu Fay Sınırı’nda daha çok zelzeleye hazırlıklı olması gerekir” diye konuştu.
